Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Bij het inventariseren van de risico’s kijken we naar:

• de kans, dat een risicogebeurtenis zich voordoet;
• de invloed op de prestaties en het imago van de gemeente;
• de eventuele financiële gevolgen van een risico.

Financiële risico’s nemen toe

Die risico’s kunnen eenmalig voorkomen of zijn voor een deel altijd aanwezig. Bij de bepaling van de grootte van de risico’s gaan we ervan uit, dat structurele risico’s in vier jaar worden gedekt door ombuigingen binnen de begroting, aanpassing van beleid of beheersmaatregelen. Deze systematiek leidt tot een verdubbeling van de financiële gevolgen. Het 1e jaar zijn de gevolgen 100%, het 2e jaar 67%, het 3e jaar 33% en het 4e jaar 0%.

Actualisatie: risicoprofiel Algemene dienst verder toegenomen
De omvang van de financiële risico's van de Algemene Dienst is nu berekend op € 66 miljoen. In de MPB 2020-2023 gingen we nog uit van een risicobedrag van € 54,9 miljoen, bij de jaarrekening 2019 stelden wij dat reeds bij naar € 56,2 miljoen (zie onderstaande weergave).

De stijging in de afgelopen jaren wordt vrijwel volledig veroorzaakt door toenemende risico’s op het zorgdomein. De nadelige effecten daarvan openbaarden zich in de begroting 2020 en de jaarrekening 2019. Belangrijkste wijzigingen in de begroting 2021 zijn de risico's als gevolg van de coronacrisis.

Risicoprofielen   
Het risicobestand bestaat uit een groot aantal risico’s die verschillen in omvang en kans van optreden. Om het risicoprofiel goed te kunnen duiden, is het interessant om in beeld te hebben hoe de verdeling van de risico’s naar omvang / kans eruit ziet. Dit is grafisch onderstaand weergegeven.

Het aantal TOP-risico’s is beperkt

De matrix laat zien dat de meeste risico's kleine financiële gevolgen hebben. De financiële TOP-risico’s zitten in kwadrant I (rechtsboven) van het risicoprofiel. Daar is de kans van optreden minimaal 25% en het risicobedrag groter dan €1.000.000. Volgens afspraak ligt onze aandacht primair bij deze risico’s, reden waarom deze onderstaand nader zijn uitgewerkt.

TOP-risico’s: vooral zorgdomein en Covid-19  

Het financiële gevolg van onze risico’s ramen we op ruim € 66 miljoen. De financiële TOP-risico’s  
calculeren we op € 56,5 miljoen, 85% van het totale risicobedrag. Een groot deel van het bedrag aan TOP-risico's betreft risico’s in het zorgdomein. Daarnaast zorgt Covid-19 voor een belangrijk nieuw risico. We geven een uitgebreide toelichting op de TOP-risico's en beheersmaatregelen in het programma waar het risico betrekking op heeft. Het gaat met name om de programma’s 5 en 7. Het Covid-19 risico is terug te vinden in programma 1. Onderstaand is een samenvattend overzicht opgenomen:

Ten opzichte van de financiële TOP-risico’s in de Jaarrekening 2019 zijn enkele TOP-risico’s nieuw, gewijzigd of vervallen:

NIEUW: Financieel effect Covid- 19 (programma 1)
Covid-19 heeft een grote impact op de samenleving en op de gemeente. Minder inkomsten en extra kosten leiden tot een nadeel in 2020 van € 8 a € 10 miljoen voor de gemeente. Daarnaast zijn er financiële risico's voor de gemeente en verbonden partijen, die op kunnen lopen tot € 8 miljoen. De onzekerheid over het verloop van de crisis is groot. De inschatting van het financiële effect 2021 en verder  is gebaseerd op de laatste corona quickscan, zoals opgenomen in de Tussentijdse rapportage 2020. Eind augustus heeft het Kabinet het steun- en herstelprogramma tot 1 juli 2021 gepresenteerd. Op basis daarvan hebben het financiële risico naar beneden bijgesteld op € 6 miljoen.
De omvang van het risico hangt af van de verdere ontwikkeling van COVID-19 en onder andere van mogelijke compensatieregelingen van het rijk voor de periode na 1 juli 2021 .

VERVALLEN Binnenstad fase 3 en verder
Dit voorjaar is het Programma Binnenstad opnieuw doorgerekend en is de herijking van het Programma Binnenstad afgerond. Daarmee is het risico vervallen.

Risicobeheersing: actief aan de slag

Zoals vermeld bevinden de TOP-risico’s zich vrijwel volledig in het zorgdomein. Er is een stevig pakket aan beheersmaatregelen in ontwikkeling om de risico’s terug te brengen. Hiervoor verrichten wij veel inspanningen.

Om de effecten van de coronacrisis te beperken:

• hebben we een crisisorganisatie ingericht
• nemen we steunmaatregelen financieel en facilitair
• lobbyen we samen met andere gemeenten voor steunmaatregelen van Rijk en Provincie
• investeren we waar mogelijk om zo de werkgelegenheid te bevorderen.
• zetten we extra in op participatie en omscholing
• werken we aan een veilige openbare ruimte, met name de binnenstad

Het gaat voor het nieuwe verdeelmodel beschermd wonen o.a. om:

• Regionale samenwerking: Alle regiogemeenten in het voorjaar 2019 het convenant regionale samenwerking MO/BW Oost Veluwe ondertekend om de continuïteit van de bovenlokale voorzieningen in de regio te waarborgen en om financiële tekorten en overschotten met elkaar te verevenen.
• Invoeren kostenbesparende maatregelen

Voor de oplopende tekorten op Jeugd / WMO informeerden wij u eerder over het actieplan dat daarvoor ingericht is Onderdeel daarvan is o.a.:

• Sturen op kostenbewustzijn bij verwijzers, dus op doelmatige en duurzame zorg.
• Effectieve en efficiënte (samenwerkings) afspraken met regiogemeenten op het vlak van inkoop, kwaliteit, toezicht en handhaving maken.
• Kostenbesparende maatregelen. Maatregelen, zoals invoering van budgetplafonds, kunnen na besluitvorming geïmplementeerd worden.

Niet-financiële risico’s

Niet ieder risico heeft en financieel gevolg maar kunnen er wel voor zorgen dat wij doelstellingen niet halen en/of dat imago geschaad wordt. Ook die risico’s zijn belangrijk om te beheersen en worden apart in beeld gebracht. Voor de niet-financiële risico’s geldt dat zij als TOP-risico worden aangemerkt als zij een kans > 25% en een score van 4 tot en met 6 waarbij de score als onderstaand wordt bepaald:

De scores betreffen:

• Doelstelling wordt toch gehaald (1), de doelstelling wordt later gehaald (2), de doelstelling wordt niet gehaald (3);
• Imagoschade: geringe schade (1), ernstige schade (2), zeer ernstige schade (3).

Grafisch ziet het risicoprofiel van deze niet-financiële risico’s er als volgt uit:

Het risicoprofiel laat zien dat er 18 niet financiële TOP- risico's zijn, waarvan er 4 tevens een financieel TOP-risico zijn.

Ten opzichte van de jaarrekening 2019 zijn in hoofdlijn de volgende wijzigingen zichtbaar:

Vervallen TOP-risico's
Met de herijking van het Programma Binnenstad is dit risico vervallen.  Ook het risico aandeel BTW-compensatiefonds in de Algemene Uitkering is kleiner geworden vanwege de afspraken over het bevriezen van accres voor de komende 2 jaar. Het is daarmee geen top risico mee.

Nieuw TOP-risico's:
In 2020  zijn we geconfronteerd met de coronacrisis. We verwachten daardoor  een toename van de werkloosheid en het aantal bijstandsuitkeringen (BUIG). Deze ontwikkeling raakt onze doelstellingen  inclusiviteit en ondernemende stad.
SPUK: er loopt een discussie met de belastingdienst met als mogelijke uitkomst dat gelegenheid geven tot sportbeoefening niet langer btw-belast is. Gevolg is dat de btw op de kosten hieromtrent niet langer aftrekbaar is, ofwel kostprijsverhogend wordt. Dat heeft onder andere gevolgen voor de kosten van onderhoud van gymzalen die verhuurd zijn aan Accres.

Risicobeheersing: actief aan de slag

Ook op de niet-financiële TOP-risico's treffen wij de nodige beheersmaatregelen. Voor een belangrijk deel gaat het daarbij om een pro-actieve houding.