Werken voor de Toekomst
Op 11 en 25 juni jl. debatteerden wij, raad en college, over het Financieel Perspectief 2021-2024 ‘Terug naar de toekomst’. Wij danken u voor de constructieve wijze waarop u met ons sprak over de koers die wij met u voor de komende jaren uit wilden zetten. Met de vaststelling van het Financieel Perspectief en via een aantal moties gaf u ons de opdracht om indachtig het richtinggevend debat met uw raad een MPB op te stellen voor de komende vier jaar. Niet iedereen zal op alle fronten tevreden zijn, dat is inherent aan het politiek bedrijf, maar we kunnen verder met de stad. We hebben er vertrouwen in dat we met deze MPB een antwoord geven op de door uw raad uitgezette lijn tijdens het debat. Het sobere financiële perspectief is vastgesteld, maar met de unanieme aanname van de motie ‘financieel perspectief, aan welke knoppen kunnen en willen we draaien’ stellen we voor het moment een meer principieel debat uit tot de Voorjaarsnota 2021. Tijdens dat debat zullen wij ongetwijfeld in een bredere context debatteren. Niet alleen de financiële mogelijkheden en beperkingen zullen aan bod komen, maar ook bijvoorbeeld het door de coronacrisis gewijzigde maatschappelijk en economisch handelingsperspectief. En hoe wij als stad de uitdagingen op de langere termijn, Apeldoorn 2040, aan willen gaan. Nu gaat het erom om tot een MPB te komen waarvan de eerste twee jaarschijven reëel sluitend zijn en de laatste twee nog een gedetailleerdere invulling behoeven.
Corona
In het financieel perspectief benoemden we een aantal onzekerheden. Eén daarvan was de coronacrisis, we noemden het een ‘gamechanger’. Inwoners werden getroffen door ziekte of het verlies van dierbaren. Maar ook de lokale economie werd ruw verstoord, mensen verloren hun baan en ondernemers zagen hoe hun toekomstperspectief verdampte. De gemeentelijke financiële huishouding ontkwam evenmin aan de gevolgen van de coronacrisis. Als gevolg van de intelligente lockdown verminderden de inkomsten en werd er meer uitgegeven aan de gemeentelijke sociale regelingen en aan de lokale maatregelen die nodig waren om het virus te bestrijden. Op het moment van dit schrijven is het zomer. In grote delen van de wereld woekert het virus voort. Ook in Nederland nemen de zorgen toe. We mogen hopen en bidden dat het virus ons niet opnieuw in zijn volle omvang zal treffen. Een tweede golf kan maar zo een meer disruptieve uitwerking hebben dan de eerste die we nu langzaam te boven komen.
Het is geen opgewekt begin van een meerjarenprogrammabegroting, maar wij hechten eraan om de onzekerheid te benoemen waarbinnen wij, met u, onze koers uitzetten. We leven in een tijd waarbinnen het perspectief zich in ijltempo kan wijzigen. De MPB die voorligt gaat weliswaar uit van de lijn dat zich geen tweede golf voor zal doen, maar tegelijkertijd baren de jongste ontwikkelingen ons zorgen. Mocht het toch nog mis gaan, dan hebben we bewezen dat we in VNOG verband en met de inzet van onze organisatie en alle andere betrokkenen ons mannetje en vrouwtje kunnen staan.
Motie financieel perspectief; aan welke knoppen kunnen en willen we draaien
Verzoekt het college:
en gaat over tot de orde van de dag. |
|---|
Sociaal domein
En er zijn meer onzekerheden. Degene die het meest in het oog springt wordt gevormd door de (financiële) ontwikkelingen binnen het sociaal domein. Zoals wij schreven in het financieel perspectief zijn wij van mening dat de ingezette en geplande maatregelen binnen het sociaal domein onverkort moeten worden doorgevoerd. De opgave is om een kwalitatief goed lokaal en efficiënt zorgstelsel te handhaven waarbij er een balans is tussen de verantwoordelijkheid van de inwoner en van de (lokale) overheid. Een balans die in het licht van het streven naar het strategische partnerschap met een beperkt aantal aanbieders soms zal kunnen botsen met de individuele wensen. Daar zullen wij met u de komende maanden (en jaren) nog regelmatig over debatteren, bijvoorbeeld aan de hand van de kadernota Sociaal Domein.
Los van de kwalitatieve verbeteringen kan dit deels leiden tot een betere kostenbeheersing. Maar het financiële probleem wordt vooral veroorzaakt doordat het rijk gemeenten onvoldoende compenseert voor de uitvoering van de gedecentraliseerde taken. In de Raad kwam in dit verband ook de landelijke actie stop lokale bezuinigingen aan de orde. De analyse op stoplokalebezuinigingen.nl is ons uit het hart gegrepen: ‘De kosten in het sociaal domein blijven, ondanks intensieve pogingen van gemeenten deze onder controle te krijgen, steeds verder oplopen. Bovenop de door het Rijk bij de decentralisaties opgelegde kortingen nemen in veel gevallen de kosten nog verder toe door een steeds verder toenemende vraag naar (jeugd)zorg. Problemen in gezinnen worden complexer en er zijn beperkte mogelijkheden van de gemeenten om daarop te sturen. Dat wordt dan nog eens verergerd door maatregelen zoals het abonnementstarief voor de Wmo. Al deze maatregelen betekenen dat de gemeentelijke slagkracht steeds kleiner wordt en dat de financiële situatie inmiddels onhoudbaar geworden is.’ Een uitgebreid citaat maar het geeft een adequaat beeld van hoe het er voor staat in de (financiële) verhoudingen tussen de centrale en lokale overheid. Overigens heeft het debat van 2 juli met de minister van Binnenlandse Zaken (waar de actie op was gericht) vooralsnog geen ruimte opgeleverd.
De portefeuillehouder Financiën informeerde uw Raad, wellicht ten overvloede, over alle acties die door ons (en door u) ondernomen worden om de centrale overheid te overtuigen van de schrijnende positie waarin gemeenten verkeren. Tot nu toe hebben deze acties maar beperkt resultaat, maar wij zullen niet aflaten onze, met andere gemeenten, gedeelde zorgen in de toepasselijke gremia over het voetlicht te brengen.
Economische omstandigheden
De Nederlandse economie kromp de eerste helft van dit jaar met 10%. Het CPB verwacht dat over het gehele jaar de Nederlandse economie met 5% zal krimpen. In 2021 zal de economie weer aantrekken en groeien met ca 3% maar de werkloosheid zal stijgen tot 6,5% (600.000 werklozen). Dit allemaal onder de conditie dat er geen tweede lock down komt. Wanneer dat wel het geval is zal de economie in 2020 met 6,2% krimpen en in 2021 nog eens 3,2%. De werkloosheid zou dan oplopen tot 10%. Weliswaar kunnen we als Apeldoorn niet de wereld veranderen, maar als Apeldoorn kunnen we wel werken aan Apeldoorn. Ook in Apeldoorn zal de coronacrisis in haar nasleep gevolgen hebben voor onze ondernemers en inwoners en zullen zij in meer of mindere mate getroffen worden in hun bestaanszekerheid. In de gemeentelijke begroting tekent dit zich bijvoorbeeld af in de extra uitgaven die we moeten doen in het kader van de Buig als gevolg van de oplopende werkloosheid. We weten ook dat ondernemers fikse klappen te verduren hebben gekregen. Dat betekent dat we volop aan de slag zullen gaan om mensen die hun baan zijn verloren weer aan het werk te helpen. En het betekent dat we ons met onze investeringen, voor zover wet- en regelgeving dit mogelijk maken, zullen richten op de Apeldoornse ondernemers. Daarbij heeft uw raad, via de motie ‘Slimme lokale investeringen geven werkgelegenheid én een groene binnenstad’, geuit dat zij binnen onze financiële marges een anti cyclische aanpak voorstaat.
Slimme lokale investeringen geven werkgelegenheid én een groene binnenstad Overwegende dat
Is de raad van mening dat:
Roept de raad het college op: Om bij de verdere uitwerking van de plannen voor de binnenstad en richting de mpb: 2. plannen die binnen deze vergroeningslag vallen en binnen afzienbare tijd realiseerbaar zijn financieel en ruimtelijk verder uit te werken naar de huidige maatstaven en kosten niveaus. 3. deze plannen zo uit te werken dat het een stimulans geeft aan de werkgelegenheid in de regio Apeldoorn 4. voor plannen die bestaan en realiseerbaar zijn in de mpb 2021-2024 de nu reeds beoogde budgetten te blijven reserveren 5. En mocht er meer budget nodig zijn om deze als voorstel te betrekken bij de integrale afweging die de raad voor de mpb 2021-2024 wenst te maken |
|---|
2021 en 2022 en verder …
Binnen dat krachtenveld dat bepaald wordt door de coronacrisis, de bijbehorende economische gevolgen en de (financiële) ontwikkelingen binnen het sociaal domein hebben we deze zomer gewerkt aan de voorliggende MPB. We presenteren een MPB die de eerste twee jaren reëel sluitend is. Het is vooralsnog niet nodig om naast de door de raad via het Financieel Perspectief geaccordeerde ombuigingen andere ombuigingen voor te stellen. Het geheel aan mee- en tegenvallers, zoals u kunt lezen in het volgende hoofdstuk, maken het mogelijk om de eerste twee jaar van de begroting sluitend te maken. Maar de onzekerheden en financiële zorgen leiden er niet toe dat we op onze handen gaan zitten. Indachtig de sfeer van het raadsdebat en de motie ‘financieel perspectief, aan welke knoppen kunnen en willen we draaien’ gaan we voor dit moment geen extra investeringen aan. Daarbij maken we het voorbehoud dat o.a. de extra financiële impuls van de zijde van het rijk mogelijk zal leiden tot flankerende maatregelen om de gevolgen van de coronacrisis te bestrijden. In de ‘Doorkijk Corona’ zullen wij u hier over informeren. Maar we hebben ook een reeds bestaande investeringsagenda voor de eerste twee jaren van de MPB die totaal meer dan € 100 miljoen bedraagt. En we kunnen aan de slag met de motie ‘Slimme lokale investeringen geven werkgelegenheid én een groene binnenstad’. Door af te zien van de voorgestelde besparing in het financieel perspectief van € 90.000 kunnen we omgerekend voor ongeveer € 2,5 miljoen investeren in de vergroening van de binnenstad. Zoals gezegd willen we, zo enigszins mogelijk, onze lokale ondernemers laten profiteren om daarmee wellicht een deel van de door corona ontstane problemen te verzachten. Wij zullen de komende tijd uitgebreid met u in gesprek gaan over hoe wij deze motie, die ons uit het hart gegrepen is, uit zullen werken.
De laatste twee jaren van de voorliggende MPB zijn ‘optisch’ sluitend dankzij de inverdientaakstelling die wij op hebben moeten nemen van € 17 miljoen in 2023 en € 25 miljoen in 2024. De unaniem aangenomen motie ‘financieel perspectief, aan welke knoppen kunnen en willen we draaien’ geeft de, ook door ons gedeelde, behoefte aan om nog eens grondig te kijken naar de gemeentelijke mogelijkheden om inkomsten en uitgaven in evenwicht te brengen. Natuurlijk betekent dit allereerst, zoals we hierboven betoogden, dat we het rijk bij voortduring op zijn verantwoordelijkheden zullen wijzen om gemeenten voldoende te compenseren voor (onder meer) de uitgaven binnen het sociaal domein. Maar wanneer die compensatie uitblijft of onvoldoende is zullen we gezamenlijk moeten nagaan welke ombuigingen mogelijk zijn om de begroting ook op de langere termijn in evenwicht te brengen en ruimte te scheppen voor een toekomstige investeringsagenda. Wij zullen u hiertoe begin volgend jaar een overzicht overleggen op basis waarvan wij het debat kunnen voeren. Het is wellicht overbodig om te zeggen dat slechts een beperkt deel van de gemeentelijke uitgaven van jaarlijks meer dan € 600 miljoen beïnvloedbaar is.
We verwachten dat de Miljoenennota 2021 en de septembercirculaire van invloed zullen zijn op de nu opgestelde MPB. Wanneer dat het geval is komen wij natuurlijk bij u terug.
Apeldoorn 2040
Nog 20 MPB’s en het is 2040. Hoe die MPB van 2040 eruit zal zien is in de nevelen van de toekomst gehuld en toch zullen we er de komende maanden over praten aan de hand van een lange termijn verkenning. Een verkenning die moet leiden tot een gezamenlijk, liefst unaniem, beeld van de stad (en dorpen) die we willen worden om onder meer onze bijdrage te leveren aan de verwachte bevolkingsgroei van Nederland en daarmee van Apeldoorn. In 2040 telt Nederland ongeveer 19 miljoen inwoners en de Apeldoornse bevolking zal dan minstens 180.000 inwoners tellen. Ten tijde van de behandeling van deze MPB zullen uw raad en ons college al uitgebreid van gedachten hebben gewisseld. Wie en wat willen we zijn? Welke bijdrage kunnen we leveren aan de Apeldoornse economie? Waar gaan we die woningen bouwen, kan Apeldoorn (nog) groener en blauwer, hoe ziet het centrum eruit in 2040? Het zal schakelen worden voor u en voor ons. Van zorgelijke discussies over de korte en middellange termijn naar een ambitieus perspectief voor de langere termijn. Dat maakt de lokale politiek zo ongelofelijk verantwoordelijk, boeiend en leuk.
Ten slotte
Tot zover de opening van de MPB 2021-2024. Wij zien uit naar het debat met uw raad en vertrouwen erop dat wij binnen de geschetste onzekerheden, samen met u, een gedegen en ambitieuze Apeldoornse koers uit zullen zetten.
.